سوالات درس 20 مطالعات اجتماعی
1-اروپاییان چه چیز هایی را از  مسلمانان خریداری می کردند؟ شکر ، قهوه ، کاغذ ، قطب نما ، داریوی گیاهی و ادویه

2-چه چیزی موجب رشد شهر ها و شهر نشینی در اروپا شد؟ رونق تجارت و بازرگانی

 3-دستگاه چاپ و تلسکوپ به دست چه کسانی اختراع شد؟ چاپ به وسیله ی گوتنبرگ و تلسکوپ به وسیله ی گالیله

4-کدام علم ها به شناخت سرزمین ها و راه های دریایی و تجارت کمک می کرد ؟ جغرافیا و ستاره شناسی (نجوم)

5-چگونه اروپاییان در دریا نوردی مهارت پیدا کردند؟  آن ها از نقشه هایی که مسلمانان ترسیم کرده بودند ، قطب نما ، وشیوه های کشتی سازی استفاده کردند و توانستند کشتی های محکم تر و پر سرعت تری بسازند و در دریانوردی مهارت پیدا کنند.

6-اروپاییان با ساکنان بومی سرزمین هایی که کشف می کردند چه می کردند؟ آن ها را می کشتند یا به  صورت برده در می آوردندو منابع و ثروت آن ها را غارت می کردند.

7-استعمار چیست ؟ استعمار به معنی آباد کردن  است.امّا اگر کشوری به بهانه ی آباد کردن در کشور های دیگر دخالت و نفوذ کند تا منابع و ثروت آن کشور را غارت کند ، به آن استعمار می گویند.

8-به چه سرزمینی مستعمره می گویند؟ به سرزمین هایی که استقلال ی و اقتصادی نداشته باشند و تابع حکومت استعمارگر باشند ، مستعمره می گویند

درس 19                                               همسایگان ما
 
1- مرز چیست ؟
مرز یک خطّ مشخّص است که کشوری را از کشور دیگر جدا می کند.
2- مرز کشورها چگونه تعیین می شود ؟
ابتدا کشورها بر سر خطوط مرزی به توافق می رسند و مابین خود خطوطی را معیّن می کنند ، سپس نقشه کش ها با دقت نقشه هایی از مرزها ترسیم می کنند که طبق آن در خطوط مرزی با میله یا تیرک علامت گذاری می کنند.
3- وظیفه پاسگاه مرزی چیست ؟
در این پاسگاه افرادی مشغول دیده بانی و حفاظت از مرزها هستند تا عبور غیر قانونی از مرز صورت نگیرد و از این راه به کشور خدمت می کنند.
4- آیا خطّ مرزی تنها روی زمین است ؟ توضیح دهید.
خیر فضای بالای مرز زمینی هم جزء مرز است یعنی در بالای مرزهای زمینی ، یک دیوار فرضی وجود دارد.
5- خلبانان در هنگام عبور از مرز هوایی یا آسمان یک کشور چه کاری باید انجام دهند ؟
باید به آن کشور اطلاع بدهند و برای ورود از آن ها اجازه بگیرند.
6- چگونه پدیده های طبیعی مرز بین کشورها محسوب می شوند ؟ مثال بزنید .
گاهی یک پدیده ی طبیعی مانند رودخانه ، کوه ، بیابان و دریاچه بین دو کشور قرار دارد و از همان پدیده برای تعیین مرز استفاده می کنند ، مثلا ارتفاعات آرارت بخشی از مرز ایران و ترکیه را تشکیل می دهد.
7- رودهای مرزی ایران را نام برده و بنویسید ایران را از کدام کشورها جدا می کنند ؟
اترک ایران را از ترکمنستان جدا می کند . ارس ایران را از ارمنستان و آذربایجان جدا می کند و اروندرود ایران را از عراق جدا می کند.
8- کدام کشورها از طریق دریا با کشور ما همسایه هستند ؟ نام ببرید.
کویت ، عربستان ، قطر ، امارات و عمان
9- گذرنامه چیست ؟ و چه مشخصاتی در آن ذکر می شود ؟
برای این که یک فرد از کشور خارج شود ، به کذرنامه نیاز دارد. گذرنامه مانند شناسنامه ی خارجی فرد است و در آن مشخصات فرد و ملیّت او ذکر شده است.
10- روادید » چیست و گرفتن آ به چه معناست ؟
برای مسافرت به کشور دیگر باید از سفارتخانه ی آن کشور اجازه گرفت به این اجازه ویزا » می گویند . وقتی یک کشور به فردی ویزا می دهد ، به او اجازه یا پذیرش داده تا به آن جا سفر کند.
11- انواع روابط ایران با کشورهای همسایه ی خود را نام ببرید.
روابط بازرگانی ، روابط فرهنگی
12- روابط فرهنگی ایران با کشورهای همسایه شامل چه مواردی می شود ؟
سفرهای زیارتی و سفرهایی برای بازدید از آثار تاریخی و مناطق تفریحی
13- ایرانیان برای زیارت چه اماکن مقدّسی و به کدام کشورهای همسایه سفر می کنند ؟
همه ساله عدّه ی زیادی از مردم کشور ما برای زیارت خانه ی کعبه و مرقد مطّهر پیامبر گرامی اسلام (ص) به کشور عربستان سفر می کنند. هم چنین زائران حضرت علی بن ابیطالب (ع) ، امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) به کشور عراق سفر می کنند.
14- مرد مسلمان کشورهای همسایه برای زیارت کدام اماکن مقدّس به ایران سفر می کنند ؟
عدّه ای از مسلمانان کشورهای همسایه ی ایران برای زیارت مرقد امام هشتم ، امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) به ایران سفر می کنند.
15- نوروز چگونه و در کدام کشورهای همسایه جشن گرفته می شود ؟
در افغانستان سال رسمی با نوروز شروع می شود در بعضی کشورهای دیگر نوروز به عنوان آغاز فصل بهار جشن گرفته می شود. در جمهوری آذربایجان روی سفره های نوروز آجیل می گذارند . در پاکستان نوروز را عالم افروز می نامند. در ترکمنستان اجرای مراسم ورزشی و بازی های مختلف و طبیعت گردی در هنگام نوروز رایج است . برخی از مردم شمال کشور ترکیه نیز نوروز را جشن می گیرند.
16- چیدن سفرهای هفت سین یا شبیه به آن در کدام کشورها رواج دارد ؟ توضیح دهید.
در هنگام نوروز در ایران سفره های هفت سین می چینند . در کابل و مرزهای شمال افغانستان و برخی شهرهای پاکستان چیدن سفره ی هفت میوه رواج دارد. در جمهوری آذربایجان ، روی سفره های نوروز آجیل می گذراند.
17- ایران با کشورهای همسایه خود در برگزاری کدام جشن ها و عیاد شباهت هایی دارد ؟
در برگزاری مراسم نوروز و مراسم اعیاد مذهبی مانند عید فطر و عید قربان
- همسایگان شمالی ایران را نام ببرید.
ترکمنستان ، جمهوری آذربایجان و ارمنستان
19- همسایگان غربی ایران کدام اند ؟
ترکیه و عراق
20- همسایگان شرقی ایران را نام ببرید.
افغانستان و پاکستان
21- ایران طولانی ترین مرز را با کشور . عراق . دارد.
22- کوتاه ترین مرز ایران با کشور . ارمنستان . است.
23- ایران به وسیله مرزهای . خشکی . و . دریایی . از کشورهای همسایه خود جدا می شود.
24- به گذرنامه . پاسپورت . هم گفته می شود.
25- نام دیگر رواید . ویزا . هم گفته می شود.
26- مردم همه ی کشورهای همسایه ایران به جز . ارمنستان . مسلمان هستند.
27- مردم کشور ارمنستان از دین . مسیحی . پیروی می کنند.
28- زبان فارسی علاوه بر ایران در کشورهای همسایه مانند . افغانستان . و . پاکستان . رایج است.
29- یکی ازکهن ترین جشن هایی به جا مانده از دوران ایران باستان . نوروز . است که در کشورهای همسایه نیز جشن گرفته می شود.
30- در پاکستان نوروز را . عالم افروز . می نامند.
31- در هنگام نوروز ، در کابل و مرزهای شمال افغانستان و برخی شهرهای پاکستان چیدن . سفره ی هفت میوه . رواج دارد.
 
فعالیت (1)                                            صفحه 99
 کاربرگه شماره 24 را در کلاس کامل کنید.
کاربرگه ی شماره 24
1- روی نقشه ، خطوط مرزی ایران با کشورهای همسایه را پررنگ کنید و نام رودهای مرزی را بنویسید.
2- نام کشورهای همسایه را که با علامت ؟ مشخص شده است ، بنویسید.
3- دریاها را آبی و سایر کشورها را به دلخواه رنگ کنید.
 
 
فعالیت (1)                                            صفحه 101
خانه کعبه ؛ حرم مطهّر پیامبر گرامی اسلام (ص) ؛ حرم حضرت علی بن ابیطالب (ع) ؛ امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) در کدام شهرهای کشورهای همسایه قرار دارند ؟ روی نقشه دور این شهرها خط بکشید.
خانه ی کعبه در شهر مکّه در کشور عربستان و حرم مطّهر پیامبر گرامی اسلام (ص) در شهر مدینه در کشور عربستان قرار دارد. حرم حضرت علی بن ابیطالب (ع) در شهر نجف ، حرم امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) در شهر کربلا در کشور عراق قرار دارند.
 
فعالیت (4)                                            صفحه 102
فکر کنید چرا نوروز که یک جشن ایرانی است ، در کشورهای همسایه ما نیز وجود دارد ؟
یکی از دلایل آن این است که ایران در گذشته بسیار وسیع تر از زمان کنونی بوده است و قسمت هایی از کشورهای همسایه جزء قلمرو ایران بوده اند و در نتیجه مراسم و آداب و رسوم مشترکی داشته اند

درس          دریا ، نعمت خداوندی
1- آیه 97 سوره ی انعام به کدام نعمت خداوندی اشاره می کند ؟
دریا - و خداوند دریا را برای استفاده ی شما قرار داد.
2- چرا به منطقه ی خلیج فارس انبار نفت جهان » می گویند ؟
زیرا منابع نفت و گاز در این منطقه بسیار زیاد است.
3- نفت و گاز در خلیج فارس از کدام قسمت ها استخراج می شود ؟
از کف خلیج فارس در ناحیه ی کم عمق نزدیک به ساحل
4- نفت کشورهای نفت خیز منطقه ی خلیج فارس چگونه به سایر کشورهای جهان منتقل می شود ؟
همه روز نفتکش های عظیمی از خلیج فارس و تنگه ی هرمز عبور می کنند و نفت را انتقال می دهند.
5- علاوه بر خلیج فارس در کدام دریاهای اطراف ایران منابع نفت و گاز وجود دارد ؟ این منابع توسط چه کسانی استخراج می شود ؟
دریای خزر - کشورهای اطراف این دریا به کشف و استخراج نفت از آن مشغول اند.
6- در دریاهای ایران چند نوع ماهی زندگی می کنند و چه فوایدی دارند ؟
صدها نوع ماهی زندگی می کنند و هر یک ارزش غذایی و طعم خاصی دارند و بعضی هم زینتی هستند.
7- به کدام مادّه ی غذایی دریایی مروارید سیاه » گفته می شود ؟
خاویار یا تخم ماهیان خاویاری دریای خزر به مروارید سیاه مشهور و از گران ترین غذاهای جهان است.
8- چرا صید ماهی در دریای خزر از اوایل بهار تا اوایل پاییز ممنوع است ؟
زیرا این ایام ، زمان تخم ریزی ماهیان در این دریاست.
9- ماهیگیری در دریاهای ایران چگونه صورت می گیرد ؟
برای ماهیگیری در آبهای اطراف سواحل از کشتی ها و لنج های کوچک استفاده می شود اما صیادان برای ماهیگیری در آب های عمیق به کشتی های مجهز نیاز دارند که دارای لوازم پیشرفته ی ماهیگیری و سرد خانه هستند.
10- چرا کشتی ها و کامیون های حمل ماهی باید یخچال و سردخانه داشته باشند ؟
برای اینکه این مادّه ی با ارزش غذایی فاسد نشود.
11- چند نوع ماهی خوراکی که از دریای خزر صید می شوند ؟ نام ببرید.
ماهی کولی ، ماهی سفید ، سوف ، کپور ، کفال ، کیلکا ، ماهیان خاویاری ، (تاس ماهی ، اوزون برون ، دراکول ، فیل ماهی )
12- چند نوع از آبزیان خوراکی خلیج فارس و دریای عمان را نام ببرید.
ماهی سرخو ، سنگسر ، حلوا ، قباد ، شوریده ، زبیده  و میگو
13- طرز تهیه ی کنسرو ماهی در کارخانه های کنسرو سازی را توضیح دهید.
ماهی ها را پس از صید با کامیون های یخچال ار به کارخانه حمل می کنند . در آن جا ماهی را به قطعات بزرگ برش می دهند و در در دیگ های مخصوص می ریزند تا در مدت معیّنی بپزد ، بعد دستگاه خودکار ، تکه های پخته شده را درون قوطی می ریزد و نمک و روغن به آن اضافه می کند. هوای قوطی ها نیز خارج می شود تا فاسد نشوند.
14- در شهرهای بندری مردم بیش تر به چه شغل هایی مشغول اند ؟
در شهرهای بندری علاوه بر ماهیگری ، عده ای از مردم به بارگیری و بار اندازی کالای کشتی ها مشغول اند . در این مناطق انبارهایی نیز برای نگهدار کالاها به وجود آمده است که برخی از مردم به انبارداری مشغول اند . همچنین عده ای در کارخانه های کشتی سازی و لنج سازی یا مراکز تعمیر گشتی ها مشغول به کار هستند.
15- کارخانه های کشتی سازی و لنج سازی در اطراف کدام شهرهای ایران قرار دارند ؟ چند نمونه مثال بزنید.
در اطراف بندر عباس ، بوشهر و چابهار در جنوب و نکا در سواحل دریای خزر
16- دریا چه نقشی در توسعه ی گردشگری در ایران دارد ؟
همه ساله عده ی زیادی از مردم کشور ما برای  تفریح و گذراندن تعطیلات تابستان به سواحل شمالی ایران سفر می کنند . سواحل زیبای جنوبی ایران و جزایر قشم ، کیش و بندرعباس و چابهار نیز برای گردشگری در فصل زمستان مناسب هستند و مسافران از دریاها ، بناهای تاریخی و بازارهای این نواحی دیدن می کنند.
17- چند نوع از موجودات با ارزش دریایی که در خلیج فارس و دریای عمان زندگی می کنند ، نام ببرید ؟
ماهی های تزیینی ، مرجان ها ، صدف ها ، لاک پشت های کمیاب و دارانی چون دلفین و نهنگ ها
- وظیفه ی ما در مقابل استفاده های فراوانی که از دریا می کنیم چیست ؟
این است که به دریا آسیب نرسانیم و از آن و موجودات با ارزشش حفاظت کنیم.
19- یکی از مهمترین دلایل اهمیت خلیج فارس ، وجود منابع سرشار . نفت . و . گاز . است.
20- در ایران علاوه بر خلیج فارس ، دریای . خزر . نیز دارای منابع نفت و گاز است.
21 - بزرگ ترین منبع ماهیان خاویاری در جهان . دریای خزر . است.
22- از آبزیان مهم دریاهای جنوب . میگو . است که با نزدیک شدن به ماه مهر ، ماهیگیران جنوب خود را برای صید آن آماده می کنند .
23- بخشی از ماهی های خوراکی صید شده به کارخانه های . کنسروسازی . منتقل می شوند.
24- از بین منابع غذایی دریایی ، ایران همه ساله مقدرا زیادی . میگو . و . خاویار . به کشورهای دیگر صادر می کنند.
25- از بزرگ ترین زیستگاه های موجودات دریایی . خلیج فارس . و . دریای عمان . هستند.
26- دریای خزر محل زندگی ماهیان . و . پرندگان

درس 17       ویژگی های دریاهای ایران
 
1- چرا دریای خزر در واقع یک دریاچه است ؟
چون به اقیانوس راه ندارد.
2- چرا به دریاچه ی خزر ، دریای خزر می گویند ؟
چون بزرگ ترین دریاچه ی جهان است.
3- ایران از کدام جهت های جغرافیایی به دریاها دسترسی دارد ؟
شمال و جنوب
4- دریا را تعریف کنید.
دریاهای گودال های پر از آبی هستند که به اقیانوس ها راه دارند.
5- اقیانوس را تعریف کنید.
اقیانوس ها پهنه های بسیار بزرگ آبی کره ی زمین هستند.
6- دریای خزر در طول تاریخ چه نام هایی داشته است ؟ (4 نام )
دریای گیلان ، دریای مازندران ، دریای قزوین ، دریای گرگان
7- عمق دریای خزر در قسمت های مختلف آن چقدر است ؟
عمق دریای خزر در تواحی شمالی آن بسیار کم است . به طوری که در بعضی نواحی به کم تر از 10 متر می رسد. امّا در نواحی جنوبی نزدیک به ایران عمق آن بیش از 1000 متر است.
8- چند رود که به دریای خزر می ریزند ، نام ببرید.
سفید رود ، رود چالوس ، رود هراز ، رود گرگان
9- جلگه های حاصلخیز ساحل دریای خزر چگونه به وجود آمده اند ؟
رودهایی که از ایران می ریزند این جلگه ها را به وجود آورده اند.
10- دریای خزر ایران را به کدام کشورها مربوط می کند ؟
ترکمنستان ، جمهوری آذربایجان ، روسیه ، قزاقستان
11- خلیج چیست ؟
به پیش روی آب دریاها در خشکی خلیج » می گویند.
12- خلیج فارس از پیش روی آب کدام دریاها در کدام خشکی ها ایجاد شده است ؟
خلیج فارس از پیش روی آب دریای عمان و اقیانوس هند در خشکی های ایران و عربستان ایجاد شده است.
13- خور چیست ؟
در کناره های خلیج فارس بریدگی های عمیقی وجود دارد که ساکنان اطراف به آ ها خور می گویند.
14­- خورها برای چه اموری مناسب هستند ؟
خورها برای ایجاد بندر و پهلو گرفتن کشتی ها مناسب هستند.
15- تنگه چیست ؟
به آبراهه ای که دو دریا را به هم وصل می کند ، تنگه می گویند.
16- چند رود را که به دریاهای جنوب می ریزند ، نام ببرید.
اروند رود ، رود جراحی ، رود هندیجان ، رودمند ، رود شور ، رود سرباز
17- چند جزیره ی متعلق به ایران در خلیج فارس را نام ببرید.
خارکو ، خارک ، لاوان ، هندورابی ، کیش ، فرور ، بنی فرور ، سیری ، تنب بزرگ ، تنب کوچک ، ابوموسی ، قشم
- از چه طریق ایران به همسایگان جنوبی خود مربوط می شود ؟
خلیج فارس و دریای عمان
19- ایران از طریق خلیج فارس با کدام کشورها همسایه است ؟
امارات ، قطر ، عربستان ، کویت و عراق
20- چند منبع تاریخی را که در آن ها نام خلیج فارس یا دریای پارس آمده ، ذکر کنید.
کتیبه داریوش پادشاه هخامنشی ، کتاب های دانشمندان و جغرافی دانان مسلمان چون ابوریحان بیرونی ف نقشه های اروپاییان از عصر اکتشافات جغرافیایی
21- در نقشه های خارجی دریای خزر . دریای کاسپین . نامیده می شود.
22- عمق دریای خزر در نواحی . شمالی . آن بسیار کم است .
23- میزان شوری آب دریای خزر از دیگر دریاها و اقیانوس ها . کم تر . است.
24- ساحل خلیج فارس از دهانه . اروند رود . تا . بندرعباس. امتداد یافته است.
25- میزان شوری آب خلیج فارس . بیش تر . از دریای عمان است.
26- عمق خلیج فارس بسیار . کم تر . از دریای عمان است.
27- خلیج فارس به طور متوسط . 30 . متر عمق دارد.
28- ساحل دریای عمان از . بندرعباس . تا . بندرگواتر . امتداد دارد.
29- دریای عمان به اقیانوس . هند . راه دارد.
30- عمق دریای عمان به سمت . اقیانوس . بیش تر می شود.
31- عمق دریای عمان در اطراف چابهار به حدود . 3000 . متر می رسد.
32- خلیج فارس از طریق آبراهه ای به نام . تنگه هرمز . دریای عمان وصل می شود.
33- بزرگ ترین جزیره ی ایران درخلیج فارس . قشم . نام دارد.
34- از گذشته های بسیار دور مردمان کناره ی خلیج فارس به . تجارت . و . دریانوردی . مشغول بوده اند.
35- قوم پارس خلیج فارس را . دریای پارس . نامیدند.

. ماهیان . و . پرندگان مهاجر . است